ЕКЕУІ ЕКІ БАСҚА
Ақ малтасын езіп ішіп, алаңсыз отырған біздің қазақ жұртын революция тасқыны келіп, басқа еш нәрсеге әзірленбеген, қартаң тарихтың қалай аяқ салатынын болжамаған сорлы қалай етерін, қайда кетерін білмей сасқалақтап қалулы. Саяси таптардың күресі граждан соғысына айналғанда, көбі қосақ арасында бос кетіп, құр далаға құрбан болулы.
Ескі патшалық режимінен бізге жиіркеніш мирасы болып қалған бұзықтықтар, белгілі кейіпсіз пысықтар, атқа мініп қалған әдеттері бойынша: «Құдай жаңа берді, шалу жоқ, қағу жоқ, момынның бәрі менікі» деген бағытқа түсулі.
Революция басталғалы екі дәуірді оздырып, 1917 – жыл Октябрьден бері үшінші дәуірде тұрмыз. Бұл үш дәуірдің әр қайсысының өзіне хас, бір-біріне ұйқаспайтын жолы, жобасы болса да, біріне-бірін қосып быламық етіп, түсініп араларын айыра алмай, біздің қазақ адасып отыр.
Революцияның әуелгі қысқа дәуірінде іс басында Милоков сияқты кадеттер, ортаншы дәуірінде Кернскилер тұрып, өз тұстарында жұрт алдында тізген программаларын тартқан.
Енді қазіргі күнде бұлардың шығарған жобалары мансұқ болып, ел басқару тізгіні жұмыскер табының басшысы – айқын жүйріктері жолдас Ленин, Троцкийлер қолдарына алып отыр. Бұлардың айтқандары ашық декреттермен мемлекеттің басынан аяғына таралып отыр.
Қайтарып айтамын: Біздің қазақ бұл үш дәуірді бір біріне қосқақтамай түсінулері керек.
Жұмыскерлер табының тұтқан жолында ұлттастыру деген бір мақсат бар. Мұның мағынасы, бүкіл мемлекеттің жерін, суын, заводын, фабригін, байлығын, кенін, салулы бинасын, жұмыс ететін күшін, басқа неше түрлі керекті нәрселерін халықтың ортақ мүлкі деп тану. Танығанда құр сөзбен емес, іспен жарыққа шығару. Мәселен, қаладағы зор биналар байлардың өз қолында тұрса, биналарды ұлттастыру деген сөзден ешнәрсе шықпайды. Ал енді биналар советтер қолына алынып, онда жиналып лекциялар оқылып, басқа халық жұмыстары өтеліп тұрса, міне бұл жарыққа шыққаны болады. Басқалары әм солай.
Осы ұлттастыру, «халықтастыру» деген социализмнің таза мақсатынан біздегі кейбір баяғы айтылғандай жаман тәрбиелі қаражүрек адамдар теріс жорып, әлі жеткен кісілер талап ала берсін мағнаны беріп, бейнетқор елдің сорына шыққандай ететін көрінеді.
Ұлттастыру мен талаудың арасындағы айырма таудай зор. Мұның біреуі социализмнің тілегі дос болса, екіншісі қарсы тұратын, қайшы келетін қас. Бұлар от пен су қандай болса, сондай бір бірінен аулақ жүретін жұмыстар. Өздері біле тұрып қолымен істеймін, мойнымен көтеремін десе, оған сөз де жоқ. Білместікпен екі бағытты бір-біріне қосақтаушылар бола көрмесін деп еске саламын.