МАҚСАТ

Бұ жерде ойға келсе келер деген бір ой бар. Оны да айтып кетейін. Құрметті оқушылар өз көздеріменен көріп, жан-жағына шығып толық байқасын, күмілжі орындар көздеріне түспей қалмасын. Толық байқап алғанның соңында қате тере беруші болмас. Ол ой мынау: бұ бәдел-хаж деген нәрсе негізгі хажының орнына істелмей ме? Орнына істелсе, өтеу хұкімінде болады ғой. Қаза болса, «Ұсул фақи» кітаптарында баян етілуінше оған өз алдына дәлел қажет емес. Хаждың негізі өзінің парыздығы хақында келген аят керимелер бәдел-хаж хақында да дәлел болуға жарамай ма? Бұ сауалға беретін жауабымыз: ұсыл ғұламасы¹ қазаны² екіге бөлген. 1) Адамның өзі сияқты ақылы жетіп hәм адам өз қазасын өзі өтеу бар-қаза қылған намазды сол қалдырушы кісінің өзі оқып өтеу секілді. Мұндай қаза үшін жеке дәлел керек емес. 2) Бұлай болмаған қазалар–мысалы, зағиф қарт кісі ораза үшін фақыр – міскінді асырау. Хаж үшін өзі бармай, кісі жіберу секілділер. Бұлар да ада етудің, өтеудің дәлелі. Қазаға дәлел болып жетпейді. Өзіне жеке дәлел керек болады.

__________     

¹ Ұсыл ғұламасы – білімдар, оқымысты, ғұлама.

² Қаза – бұл жерде әртүрлі себептермен істелмей қалған, уақыты өтіп, яғни қаза болған іс.